Καθώς το βόρειο ημισφαίριο «λιώνει» κάτω από ένα καλοκαιρινό κύμα καύσωνα που σπάει ρεκόρ, πολύ πιο νότια, στα βάθη του χειμώνα, καταρρίπτεται ένα άλλο τρομακτικό κλιματικό ρεκόρ. Οι θαλάσσιοι πάγοι της Ανταρκτικής έχουν πέσει σε πρωτοφανή χαμηλά επίπεδα για την εποχή αυτή.
Κάθε χρόνο, οι θαλάσσιοι πάγοι της Ανταρκτικής συρρικνώνονται στα χαμηλότερα επίπεδά τους προς τα τέλη Φεβρουαρίου, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού της ηπείρου. Στη συνέχεια, ο θαλάσσιος πάγος αυξάνεται και πάλι κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Αλλά φέτος οι επιστήμονες παρατηρούν ότι ο πάγος δεν έχει επιστρέψει στα αναμενόμενα επίπεδα. Στην πραγματικότητα βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα για αυτή την εποχή του έτους από τότε που άρχισαν οι καταγραφές πριν από 45 χρόνια. Οι πάγοι είναι περίπου 1,6 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα κάτω από το προηγούμενο χειμερινό χαμηλό ρεκόρ που σημειώθηκε το 2022, σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Δεδομένων Χιονιού και Πάγου (NSIDC).
Στα μέσα του Ιουλίου, ο θαλάσσιος πάγος της Ανταρκτικής ήταν 2,6 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα κάτω από τον μέσο όρο της περιόδου 1981-2010. Πρόκειται για μια έκταση σχεδόν όση η Αργεντινή. Και οι επιστήμονες προσπαθούν τώρα να καταλάβουν το γιατί.
«Μια πολύπλοκη ήπειρος»
Η Ανταρκτική είναι μια απομακρυσμένη, πολύπλοκη ήπειρος. Σε αντίθεση με την Αρκτική, όπου οι θαλάσσιοι πάγοι ακολουθούν σταθερά πτωτική πορεία καθώς επιταχύνεται η κλιματική κρίση, οι θαλάσσιοι πάγοι στην Ανταρκτική καταγράφουν υψηλά και χαμηλά ρεκόρ τις τελευταίες δεκαετίες, γεγονός που δυσκολεύει τους επιστήμονες να κατανοήσουν πώς ανταποκρίνονται στην παγκόσμια θέρμανση.
Αλλά από το 2016 έχει αρχίσει να παρατηρείται μια απότομη πτωτική τάση. Ενώ η φυσική μεταβλητότητα του κλίματος επηρεάζει τον θαλάσσιο πάγο, πολλοί επιστήμονες λένε ότι η κλιματική αλλαγή μπορεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την εξαφάνιση των πάγων.
«Το σύστημα της Ανταρκτικής ήταν πάντα εξαιρετικά μεταβλητό», εξηγεί ο Ted Scambos, παγετωνολόγος στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο. «Το σημερινό επίπεδο μεταβλητότητας, όμως, είναι τόσο ακραίο που σημαίνει ότι κάτι έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία δύο χρόνια, και κυρίως φέτος».
Μία από τις αιτίες για την απώλεια των θαλάσσιων πάγων είναι η ισχύς των δυτικών ανέμων γύρω από την Ανταρκτική, οι οποίοι έχουν συνδεθεί με την αύξηση της ρύπανσης που θερμαίνει τον πλανήτη. Μία άλλη είναι «οι υψηλότερες θερμοκρασίες των νερών βόρεια των ορίων του Ανταρκτικού Ωκεανού, τα οποία αναμειγνύονται στο νερό που είναι κάπως απομονωμένο από τους υπόλοιπους ωκεανούς του κόσμου», συμπληρώνει ο Scambos.
Στα τέλη Φεβρουαρίου του τρέχοντος έτους, οι θαλάσσιοι πάγοι της Ανταρκτικής έφτασαν στη χαμηλότερη έκταση από τότε που άρχισαν να καταγράφονται, στα 1,79 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Το πρωτοφανές φαινόμενο αυτού του χειμώνα μπορεί να υποδηλώνει μια μακροπρόθεσμη αλλαγή για την απομονωμένη ήπειρο, σημειώνει ο Scambos.
«Είναι πολύ πιθανό ότι δεν θα δούμε το σύστημα της Ανταρκτικής να ανακάμπτει με τον τρόπο που το έκανε, ας πούμε, πριν από 15 χρόνια, για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα στο μέλλον – ίσως και ποτέ».
Άλλοι επιστήμονες είναι πιο επιφυλακτικοί. «Είναι μια μεγάλη απόκλιση από τον μέσο όρο, αλλά γνωρίζουμε ότι οι πάγοι της Ανταρκτικής παρουσιάζουν μεγάλη μεταβλητότητα από έτος σε έτος», δήλωσε στο CNNi η Julienne Stroeve, επιστήμονας στο Εθνικό Κέντρο Δεδομένων Χιονιού και Πάγου, προσθέτοντας ότι «είναι πολύ νωρίς για να πούμε αν αυτό είναι το νέο φυσιολογικό ή όχι».
Η σημασία του θαλάσσιου πάγου
Ο θαλάσσιος πάγος παίζει ζωτικό ρόλο. Ενώ δεν επηρεάζει άμεσα την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, καθώς επιπλέει ήδη στον ωκεανό, έχει έμμεσες επιπτώσεις. Η εξαφάνισή του αφήνει τους παράκτιους πάγους και τους παγετώνες εκτεθειμένους στα κύματα και τα θερμά νερά του ωκεανού, καθιστώντας τους πιο ευάλωτους.
Η έλλειψή του έχει σημαντικές επιπτώσεις σε είδη όπως το κριλ, με το οποίο τρέφονται πολλές από τις φάλαινες της περιοχής, καθώς και τους πιγκουίνους και τις φώκιες που βασίζονται στον θαλάσσιο πάγο για να τρέφονται και να ξεκουράζονται.
Γενικότερα, ο θαλάσσιος πάγος της Ανταρκτικής συμβάλλει στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του πλανήτη, πράγμα που σημαίνει ότι η εξαφάνισή του θα μπορούσε να έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις πολύ πέρα από την ήπειρο.
Ο θαλάσσιος πάγος αντανακλά την εισερχόμενη ηλιακή ενέργεια πίσω στο διάστημα, ενώ όταν λιώνει, αποκαλύπτει τα πιο σκοτεινά νερά των ωκεανών από κάτω, τα οποία απορροφούν την ηλιακή ενέργεια.
Πέρυσι, οι επιστήμονες έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου για το σταδιακό λιώσιμο του τεράστιου παγετώνα Thwaites της Δυτικής Ανταρκτικής – γνωστός και ως «ο παγετώνας της Αποκάλυψης». Αν ο Thwaites κατέρρεε εντελώς, η παγκόσμια στάθμη της θάλασσας θα μπορούσε να ανέβει από δύο έως τρία μέτρα, καταστρέφοντας παράκτιες κοινότητες σε όλο τον κόσμο.