Η έκθεση και οι αστερίσκοι της UNESCO για τις διαδρομές, το αναβατόριο, τον φωτισμό και τους τουρίστες του Ιερού Βράχου.
Ως «εξαιρετική» και «πολύ καλά προστατευμένη» περιγράφονται η γενικότερη κατάσταση και η «εξέχουσα οικουμενική αξία» της Ακρόπολης, στην έκθεση που συνέταξαν το Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς (World Heritage Centre – WHC) της UNESCO και το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών – ICOMOS, έπειτα από αυτοψία που πραγματοποίησαν το 2022 στα μνημεία του Ιερού Βράχου.
Στην έκθεση των 70 σελίδων, που ανάρτησε το WHC, τονίζεται ότι, μετά την ίδρυση της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης το 1975, οι εργασίες συντήρησης και αναστήλωσης που πραγματοποιούνται στον Ιερό Βράχο βασίζονται σε λεπτομερείς μελέτες, ενώ το σύστημα λήψης αποφάσεων των αρμόδιων υπηρεσιών επανδρώνεται με επιστήμονες υψηλού επιπέδου, που ακολουθούν μια πλήρη και αναλυτική διαδικασία, εποπτευόμενη από το κράτος.
Το ειδικό βάρος της αναφοράς της UNESCO και του ICOMOS έγκειται και στο γεγονός ότι οι εκπρόσωποί τους επισκέφθηκαν την Ελλάδα σε μια περίοδο που ήταν έντονη η δημόσια συζήτηση για τις επεμβάσεις στην Ακρόπολη, που είχαν πραγματοποιηθεί με χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση και περιλάμβαναν τις νέες διαδρομές για τους πολίτες με κινητικά προβλήματα, τον ανελκυστήρα πλαγιάς και την ανανέωση του φωτισμού του μνημείου. Στον απόηχο αντιδράσεων και καταγγελιών για «τσιμεντοποίηση» της Ακρόπολης, η UNESCO και το ICOMOS μετά από πρόσκληση του υπουργείου Πολιτισμού έστειλαν μεταξύ 26 και 30 Απριλίου 2022 ένα τριμελές κλιμάκιο, το οποίο ανέβηκε στον Ιερό Βράχο, επισκέφθηκε τους γύρω αρχαιολογικούς χώρους και το Μουσείο της Ακρόπολης και συναντήθηκε με τους αρμόδιους φορείς.
Σύμφωνα με την αναφορά, η πολυσυζητημένη αποκατάσταση και διαπλάτυνση των διαδρομών της Ακρόπολης δεν είχε αρνητικό αντίκτυπο στο μνημείο, αν και ορισμένες επιλογές θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Το αποτύπωμα του ανελκυστήρα πλαγιάς είναι θετικό, ενώ ο νέος φωτισμός καθιστά το μνημείο πιο «ευανάγνωστο» τη νύχτα. Η αναφορά υπογραμμίζει ακόμη την ανάγκη μιας αναλυτικής αξιολόγησης των παρεμβάσεων και ενός εκτεταμένου «διαχειριστικού σχεδίου» για την Ακρόπολη, ενώ περιλαμβάνει και προτάσεις για την αποκατάσταση της δυτικής εισόδου και για μελλοντικές εργασίες αναστήλωσης του Ιερού Βράχου.
ΝΕΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
«Δεν είχαν αρνητική επίδραση»
Πολλές και έντονες αντιπαραθέσεις είχαν προκαλέσει οι νέες διαδρομές της Ακρόπολης για τα άτομα με αναπηρία και για τους πολίτες με κινητικά ή άλλα προβλήματα και η σχετική δημόσια συζήτηση είχε συνεχιστεί και μετά την απόδοση του έργου στις 3 Δεκεμβρίου 2020. Σωματεία, επιστημονικές ενώσεις και διεθνή ΜΜΕ είχαν κάνει λόγο μεταξύ άλλων για «τσιμεντοποίηση» του μνημείου, καθώς για τις διαδρομές του είχε επιλεχθεί σκυρόδεμα (με περιεκτικότητα σε τσιμέντο 12%), ενώ είχαν επισημανθεί και ο κίνδυνος της πλημμύρας, η έλλειψη διαβούλευσης για το έργο κ.ά.
Η πρόσφατη έκθεση του Κέντρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO και του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών – ICOMOS σημειώνει ότι η αποκατάσταση και η διαπλάτυνση των διαδρομών, που είχε πραγματοποιηθεί υπό την επιστημονική εποπτεία του ακαδημαϊκού και προέδρου της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως Μανόλη Κορρέ, δεν επέδρασαν αρνητικά στην «Εξέχουσα Οικουμενική Αξία» (Outstanding Universal Value) της Ακρόπολης. Οπως επισημαίνεται –με τη συνδρομή και φωτογραφικού υλικού– ο ίδιος ο βράχος προστατεύεται από το σκυρόδεμα των διαδρομών, καθώς στο σημείο επαφής τους έχει τοποθετηθεί ένα ενδιάμεσο στρώμα από PVC. Σύμφωνα με την αναφορά, η συγκεκριμένη επιλογή φαίνεται πως καθιστά το όλο έργο «αναστρέψιμο», κάτι που είχε αμφισβητηθεί κατά την παρουσίασή του, ενώ όσον αφορά το πλάτος των διαστρώσεων, αυτό χαρακτηρίζεται και ως «λειτουργικά επωφελές» με δεδομένο τον όγκο των επισκεπτών, τη χρήση αμαξιδίων από τα ΑμεΑ, αλλά και την ενδεχόμενη ανάγκη μετακίνησης οχημάτων για διάφορες εργασίες.
Υπάρχει βέβαια και ένας αστερίσκος. Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει σχετικά η έκθεση της UNESCO και του ICOMOS είναι ότι «η εμφάνιση (υφή, χρώμα) του υλικού επίστρωσης και το πλάτος των διαδρομών θα μπορούσαν να είχαν σχεδιαστεί έτσι ώστε να προσαρμόζονται καλύτερα στο περιβάλλον της Ακρόπολης», ενώ μια επισήμανση αφορά και το σύστημα αποστράγγισης, το οποίο πάντως διευθετήθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο.
Στην έκθεση τονίζεται επίσης η ανάγκη για μια αποτίμηση του αντίκτυπου που είχαν στο μνημείο οι πρόσφατες επεμβάσεις (Heritage Impact Assessment). Οπως διαβάζει κανείς, η αποτίμηση αναμένεται από τον Δεκέμβριο του 2021, ενώ εκφράζεται και η επιθυμία του κλιμακίου της UNESCO και του ICOMOS να τη μελετήσουν, προκειμένου να παράσχουν περισσότερα συμβουλευτικά σχόλια.
Τονίζεται επίσης η χρησιμότητα ενός σχεδίου διαχείρισης του τουρισμού στην Ακρόπολη. Αυτό θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να λαμβάνει υπόψη τις αυξημένες τουριστικές ροές στο μνημείο (οι οποίες για παράδειγμα μπορούν να μοιράζονται καλύτερα στη διάρκεια της ημέρας ή και να κατευθύνονται προσωρινά προς τα μνημεία πέριξ της Ακρόπολης), ενώ θα προβλέπει και τη δυνατότητα ανάπτυξης νέων υπηρεσιών, την εκπαίδευση των εργαζομένων σε ψηφιακά εργαλεία που θα αξιοποιούν οι επισκέπτες, τη διαβούλευση με τουριστικούς πράκτορες και άλλους εμπλεκομένους, κ.ά.
Ενα ευρύτερο διαχειριστικό πλάνο (management plan) για το σύνολο της Ακρόπολης κρίνεται επίσης ως ουσιώδους σημασίας στην αναφορά της UNESCO και του ICOMOS. Εκτός από τον τουρισμό, θα λαμβάνει υπόψη την ανάπτυξη περαιτέρω υποδομών εντός της Ακρόπολής και στην περιοχή γύρω από αυτήν (για παράδειγμα χώροι πάρκινγκ), τις ανάγκες του ίδιου του μνημείου για συντήρηση και αποκατάσταση κ.ά. Ενδιαφέρον, τέλος, παρουσιάζουν και οι προτάσεις που διατυπώνονται στην έκθεση για έργα που έχουν ανακοινωθεί, όπως η αποκατάσταση της δυτικής εισόδου της Ακρόπολης, για την οποία επισημαίνεται η ανάγκη να ληφθούν υπόψη οι αυξημένες τουριστικές ροές και να διατηρηθεί η ιστορική διαστρωμάτωση του συγκεκριμένου τμήματος του μνημείου.
ΑΝΕΛΚΥΣΤΗΡΑΣ ΠΛΑΓΙΑΣ
«Διευκολύνει σημαντικά την πρόσβαση»
Είχε έρθει να αντικαταστήσει το παλιότερο εργοταξιακό αναβατόριο που έδινε σε άτομα με αναπηρία πρόσβαση στο μνημείο (αλλά από ένα σημείο και έπειτα παρουσίαζε μονίμως βλάβες που καθυστερούσαν να επιδιορθωθούν), είχε επικριθεί ως «φωτόσπαθο στον Ιερό Βράχο» (ενώ φωτιζόταν προσωρινά λόγω νυχτερινής συντήρησης), είχε επίσης πυροδοτήσει μια διαμάχη για το αν τελικά θα συνοδευόταν από πλακέτα στην οποία θα αναγραφόταν η χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση και η θητεία της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη.
Φαίνεται όμως πως ο νέος ανελκυστήρας πλαγιάς της Ακρόπολης, που επίσης αποδόθηκε στο κοινό στις 3 Δεκεμβρίου του 2020, είναι, σύμφωνα με την αναφορά της UNESCO και του ICOMOS, ένα επίσης «αναστρέψιμο» έργο, του οποίου η θέση είναι «επαρκώς δικαιολογημένη». Αρνητική επίδρασή του στην «εξέχουσα οικουμενική αξία» της Ακρόπολης δεν διαπιστώθηκε και σε κάθε περίπτωση, όπως διαβάζει κανείς στα συμπεράσματα της έκθεσης, «η αναγκαιότητα μιας άνετης πρόσβασης για όλους είναι αναμφισβήτητη όταν πρόκειται για ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς. Ο νέος ανελκυστήρας διευκολύνει σημαντικά τα άτομα με αναπηρικά αμαξίδια, αλλά και τους ηλικιωμένους, τις εγκύους και τα μικρά παιδιά με τα καροτσάκια».
ΝΕΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ
«Ευανάγνωστο» και «εύγλωττο»μνημείο
Ηταν άραγε καταφανώς πιο λευκός από τον προηγούμενο, τον «κίτρινο» και «θερμό», επομένως και πιο ψυχρός, αλλά και υπερβολικά τεχνοκρατικός και φιλόδοξος; Ή μήπως αναδείκνυε όλο το βάθος και τις διαστάσεις του αρχαιολογικού συνόλου, του οποίου μάλιστα τα μέρη διακρίνονταν επιτέλους ξεκάθαρα και με μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα; Σίγουρα, ο νέος φωτισμός της Ακρόπολης, σχεδιασμένος από την Ελευθερία Ντεκώ, ήταν μια ακόμα αλλαγή, με νέα προσέγγιση, που επίσης συζητήθηκε, σχολιάστηκε και επικρίθηκε, όταν παρουσιάστηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2020. Σύμφωνα πάντως με την αναφορά της UNESCO και του ICOMOS, ο νέος φωτισμός της Ακρόπολης, επίσης, δεν επιδρά αρνητικά, καθιστά το μνημείο πιο «εύγλωττο», πιο «ευανάγνωστο» κατά τις νυχτερινές ώρες, κάτι που επιτυγχάνεται μεταξύ άλλων και μέσω του οπτικού διαχωρισμού του σε τρία επίπεδα: στον βράχο, στα τείχη και στα αρχιτεκτονικά μνημεία. Οι παλιοί, ενεργοβόροι λαμπτήρες, προσθέτει η αναφορά, έχουν αντικατασταθεί με νέους, τεχνολογίας LED.
Στην έκθεση, το εγχείρημα χαρακτηρίζεται συνοπτικά ως «επιτυχία», η οποία επίσης δεν έχει κάποιο αρνητικό αντίκτυπο στην οικουμενική αξία του μνημείου και έχει «αναστρέψιμο» χαρακτήρα. Ο εξοπλισμός έχει τοποθετηθεί με τόσο προσεκτικό τρόπο, ώστε τα ίδια τα μάρμαρα να μην αντιμετωπίζουν τον παραμικρό κίνδυνο φθοράς. «Ωστόσο», καταλήγει η αναφορά, «στη διάρκεια της ημέρας, η θέση του φωτιστικού εξοπλισμού εντός του χώρου της Ακρόπολης παρουσιάζει στους επισκέπτες μια σειρά από μεταλλικά κουτιά λαμπτήρων και από καλώδια. Ο σχεδιασμός των φωτιστικών εγκαταστάσεων πρέπει να ενσωματωθεί στην αρχιτεκτονική και στο τοπίο, ώστε να καταστεί πιο διακριτικός κατά τη διάρκεια της ημέρας».
ΠΗΓΗ: kathimerini.gr