Παγκόμια Ημέρα Περιβάλλοντος σήμερα και το θέμα της φέτος δεν είναι άλλο από τη μείωση της ρύπανσης από τα πλαστικά που πραγματικά πια βρίσκονται παντού. Και είναι ευκαιρία να δούμε γιατί η πλαστική ρύπανση είναι τόσο καταστροφική που πλέον έχει εξελιχθεί σε παγκόσμια απειλή. Αλλά και ευκαιρία να καταρρίψουμε κάποιους ευρέως διαδεδομένους μύθους όπως την -δήθεν- ανακύκλωσή τους.
Υπάρχουν ορισμένα υλικά που μπορούν να ανακυκλωθούν αποτελεσματικά και μέσα απ’ αυτά να κατασκευαστούν νέα και ασφαλή προϊόντα. Τα πλαστικά όμως δεν ανήκουν σ’ αυτά τα υλικά.
“Η ανακύκλωση πλαστικών δεν λειτουργεί και δεν θα λειτουργήσει ποτέ”, γράφει η χημικός μηχανικός, Ζαν Ντελ στον Atlantic. ”Οι Ηνωμένες Πολιτείες το 2021 είχαν ένα θλιβερά μικρό ποσοστό ανακύκλωσης (περίπου 5%) για τα πλαστικά απόβλητα, μακριά από το υψηλό του 9,5% που είχαν το 2014, όταν οι ΗΠΑ εξήγαγαν εκατομμύρια τόνους πλαστικών απορριμμάτων στην Κίνα και τα υπολόγιζαν ως ανακυκλωμένα -αν και πολλά από αυτά δεν ήταν”.
Σε γενικές γραμμές, η ανακύκλωση μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για την ανάκτηση φυσικών πόρων. Αυτό το αποδεικνύει και το υψηλό ποσοστό ανακύκλωσης χαρτιού στις ΗΠΑ. Το πρόβλημα όμως με την ανακύκλωση πλαστικού δεν έγκειται στο concept ή στη διαδικασία αλλά στο ίδιο το υλικό.
Το βασικό πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν χιλιάδες διαφορετικά πλαστικά, το καθένα με τη δική του σύνθεση και τα δικά του χαρακτηριστικά. Όλα περιλαμβάνουν διαφορετικά χημικά πρόσθετα και διαφορετικές χρωστικές ουσίες που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν μαζί, καθιστώντας αδύνατη την ταξινόμηση των τρισεκατομμυρίων τεμαχίων πλαστικών σε ξεχωριστούς τύπους για επεξεργασία.
Για παράδειγμα, τα μπουκάλια τερεφθαλικού πολυαιθυλενίου (PET#1) δεν μπορούν να ανακυκλωθούν μαζί με συσκευασίες τύπου clamshell PET#1, τα οποία είναι ένα διαφορετικό υλικό PET#1, και τα πράσινα μπουκάλια PET#1 δεν μπορούν να ανακυκλωθούν με διαφανή μπουκάλια PET#1. Πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας (HDPE#2), χλωριούχο πολυβινύλιο (PVC#3), πολυαιθυλένιο χαμηλής πυκνότητας (LDPE#4), πολυπροπυλένιο (PP#5) και πολυστυρένιο (PS#6) ) όλα πρέπει να διαχωριστούν για ανακύκλωση.
Σκέψου ότι μόνο μία μερίδα φαστ φουντ μπορεί να περιλαμβάνει πολλούς διαφορετικούς τύπους πλαστικών μιας χρήσης, όπως ποτήρια PET#1, HDPE#2, LDPE#4, PP#5 και PS#6, καπάκια, σακούλες και μαχαιροπίρουνα, τα οποία δεν μπορούν να ανακυκλωθούν μαζί. Αυτός είναι ένας από τους πολλούς λόγους για τους οποίους τα πλαστικά προϊόντα γρήγορου φαγητού δεν μπορούν να θεωρηθούν πραγματικά ως ανακυκλώσιμα στις Η.Π.Α.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι η επανεπεξεργασία πλαστικών -όταν αυτό είναι δυνατόν- αφήνει πίσω της απορίμματα. Και καθώς το πλαστικό είναι εύφλεκτο και ο κίνδυνος πυρκαγιάς σε εγκαταστάσεις ανακύκλωσης ορατός, αυτό μπορεί να αποβεί μοιραίο για τις γειτονικές κοινότητες -που έτσι κι αλλιώς, είναι πολύ συχνά και υποβαθμισμένες περιοχές, με ανθρώπους που ζουν δύσκολα.
Σε αντίθεση με το μέταλλο και το γυαλί, τα πλαστικά δεν είναι αδρανή. Τα πλαστικά προϊόντα μπορεί να περιλαμβάνουν τοξικά πρόσθετα και να απορροφούν επικίνδυνες χημικές ουσίες από άλλα αντικείμενα που βρίσκονται γύρω τους. Σύμφωνα με μια έκθεση που δημοσιεύτηκε από την καναδική κυβέρνηση, οι κίνδυνοι τοξικότητας στο ανακυκλωμένο πλαστικό απαγορεύουν “τη συντριπτική πλειονότητα των πλαστικών προϊόντων και συσκευασιών που παράγονται” να ανακυκλωθούν σε συσκευασίες τροφίμων.
Ένα ακόμη πρόβλημα είναι ότι η ανακύκλωση πλαστικού απλώς δεν συμφέρει οικονομικά. Το ανακυκλωμένο πλαστικό κοστίζει περισσότερο από το νέο πλαστικό επειδή η συλλογή, η διαλογή, η μεταφορά και η επανεπεξεργασία πλαστικών απορριμμάτων είναι υπερβολικά ακριβή. Ταυτόχρονα, η πετροχημική βιομηχανία εξελίσσεται ραγδαία, γεγονός που θα μειώσει περαιτέρω το κόστος του νέου πλαστικού.
Παρά αυτή την έντονη αποτυχία όμως, η βιομηχανία πλαστικών έχει πραγματοποιήσει μια εκστρατεία δεκαετιών για να διαιωνίσει τον μύθο ότι το υλικό είναι ανακυκλώσιμο. “Αυτή η καμπάνια θυμίζει τις προσπάθειες της καπνοβιομηχανίας να πείσει τους καπνιστές ότι τα τσιγάρα με φίλτρο είναι πιο υγιεινά από τα άφιλτρα”, γράφει χαρακτηριστικά ο Atlantic.
Η συμβατική μηχανική ανακύκλωση, στην οποία τα πλαστικά απόβλητα αλέθονται και λιώνουν, υπάρχει εδώ και πολλές δεκαετίες. Τώρα η βιομηχανία πλαστικών διαφημίζει τα οφέλη της λεγόμενης χημικής ανακύκλωσης, κατά την οποία τα πλαστικά απόβλητα διασπώνται χρησιμοποιώντας υψηλή θερμότητα ή περισσότερες χημικές ουσίες και μετατρέπονται σε ορυκτό καύσιμο χαμηλής ποιότητας.
Το 2018, η εταιρεία Dow Chemical ισχυρίστηκε ότι το εργοστάσιο χημικής ανακύκλωσης Renewlogy στο Σολτ Λέικ Σίτι μπορούσε να επεξεργάζεται εκ νέου μικτά πλαστικά απόβλητα από νοικοκυριά της πόλης Μπόισε του Αϊντάχο και να τα μετατρέπει σε καύσιμο ντίζελ. Όπως αποκάλυψε το Reuters σε μια έρευνα του 2021, ωστόσο, όλοι οι διαφορετικοί τύποι πλαστικών απορριμμάτων μόλυναν τη διαδικασία της πυρόλυσης. Σήμερα, αυτή η πόλη καίει τα μικτά πλαστικά απορρίμματα της σε κλιβάνους τσιμέντου, με αποτέλεσμα να προκαλούνται εκπομπές άνθρακα που υπερθερμαίνουν το κλίμα. Ωστόσο, αυτή η αποδεδειγμένη αποτυχία του εργοστασίου δεν εμπόδισε τη βιομηχανία πλαστικών να συνεχίσει να ισχυρίζεται ότι η χημική ανακύκλωση λειτουργεί για τα “μικτά πλαστικά”.
Η χημική ανακύκλωση δεν είναι βιώσιμη. Έχει αποτύχει και θα συνεχίσει να αποτυγχάνει για τους ίδιους “πραγματικούς” λόγους που η συμβατική μηχανική ανακύκλωση πλαστικών αποτυγχάνει σταθερά. Ακόμη χειρότερα, οι τοξικές εκπομπές της θα μπορούσαν να προκαλέσουν νέα βλάβη στο περιβάλλον, το κλίμα και την υγεία μας.
“Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να απελπιστούμε”, συνεχίζει η αρθρογράφος. “Ακριβώς το αντίθετο. Χρειαζόμαστε αυτές τις αλήθειες ώστε οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να μπορούν να αναλάβουν συγκεκριμένη δράση. Υπάρχουν αποδεδειγμένες λύσεις για τα προβλήματα πλαστικών απορριμμάτων και ρύπανσης των ΗΠΑ και μπορούν να αναπαραχθούν γρήγορα σε ολόκληρη τη χώρα. Αυτές οι λύσεις περιλαμβάνουν τη θέσπιση απαγόρευσης των πλαστικών σακουλών μιας χρήσης και των μη ανακυκλώσιμων πλαστικών προϊόντων τροφίμων μιας χρήσης, τη διασφάλιση ευρείας πρόσβασης σε σταθμούς αναπλήρωσης νερού, την εγκατάσταση εξοπλισμού πλυσίματος πιάτων στα σχολεία για να επιτρέπεται στους μαθητές να τρώνε φαγητό σε αληθινά πιάτα και όχι μιας χρήσης, κλπ…”.
Εάν η βιομηχανία πλαστικών συνεχίσει να ακολουθεί τα βήματα της καπνοβιομηχανίας μπορεί να μην παραδεχτεί ποτέ την αποτυχία της ανακύκλωσης πλαστικών. “Αν και μπορεί να μην είμαστε σε θέση να τους εμποδίσουμε να προσπαθούν να μας κοροϊδέψουν, μπορούμε όμως να ψηφίσουμε αποτελεσματικούς νόμους για να σημειώσουμε πραγματική πρόοδο”.
Οι απαγορεύσεις πλαστικών μίας χρήσης μειώνουν τα απόβλητα, εξοικονομούν χρήματα από τους φορολογούμενους που δαπανώνται για την απόρριψη και τον καθαρισμό και μειώνουν τη ρύπανση από πλαστικό στο περιβάλλον.
“Οι καταναλωτές μπορούν να ασκήσουν πίεση στις εταιρείες να σταματήσουν να γεμίζουν τα ράφια των καταστημάτων με πλαστικά μιας χρή