Τα «συν» και τα «πλην» του νομοσχεδίου των ΗΠΑ για το Κλίμα που αποτελεί σήμα κατατεθέν της κυβέρνησης Μπάιντεν, αλλά ταυτόχρονα απειλεί τις εμπορικές σχέσεις με την Ε.Ε.
Το σήμα κατατεθέν της πολιτικής που έχει ακολουθήσει η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν στις ΗΠΑ – τουλάχιστον μέχρι σήμερα – είναι το Νομοσχέδιο για τη Μείωση του Πληθωρισμού, το οποίο ψηφίστηκε τον Αύγουστο του 2022 και – παρά το παραπλανητικό του όνομα – αφορά κυρίως το Κλίμα, αναφέρει σε άρθρο του στους New York Times ο Αμερικανός οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν.
Όπως εξηγεί, στόχος είναι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω της βιομηχανικής πολιτικής, παρέχοντας τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στους καταναλωτές διάφορες επιδοτήσεις ώστε να υιοθετήσουν τη χρήση πράσινων τεχνολογιών, με κυριότερο παράδειγμα τα ηλεκτρικά οχήματα που τροφοδοτούνται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Πιθανός ένας «πόλεμος επιδοτήσεων» με Ε.Ε.
Μέχρι στιγμής, σύμφωνα με τον Κρούγκμαν, φαίνεται πως οι επιχειρήσεις στις ΗΠΑ έχουν σπεύσει να επωφεληθούν από αυτές τις επιδοτήσεις, με αποτέλεσμα το κόστος του νομοσχεδίου στον προϋπολογισμό να είναι πιθανόν έως και εκτατοντάδες δισ. δολάρια υψηλότερο από ό,τι αναμενόταν.
Την ίδια στιγμή, οι πτυχές της εν λόγω νομοθεσίας που έχουν χαρακτηριστικά προστατευτισμού και ευνοούν σε μεγάλο βαθμό την εγχώρια παραγωγή, έχουν προκαλέσει ενόχληση σε άλλες χώρες, με τους Ευρωπαίους μάλιστα να μιλούν για το «Βιομηχανικό Σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας», η πιθανή υιοθέτηση του οποίου στην ουσία θα οδηγούσε σε έναν πόλεμο επιδοτήσεων με τις ΗΠΑ.
Επιδοτήσεις αντί για φόρους άνθρακα
Με άλλα λόγια, τα πρώιμα στοιχεία δείχνουν πως το Νομοχέδιο Μείωσης του Πληθωρισμού θα είναι μια τεράστια επιτυχία, γράφει ο οικονομολόγος.
Το Νομοσχέδιο, σε αντίθεση με άλλες βιομηχανικές πολιτικές που είχαν προταθεί στο παρελθόν, δεν αποτελεί προσπάθεια επιτάχυνσης της οικονομικής ανάπτυξης επιλέγοντας… νικητές και ηττημένους. Αντ’ αυτού, έχει να κάνει με τον ανασχηματισμό της οικονομίας ώστε να περιοριστεί ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής. Ο βασικός λόγος για να εφαρμοστεί κάτι τέτοιο μέσω επιδοτήσεων παρά μέσω πολιτικών όπως η επιβολή φόρων άνθρακα, είναι πολιτικής φύσεως.
Μια πρόταση για φορολόγηση των εκπομπών αερίων δεν θα είχε ελπίδες να εγκριθεί από τη διχασμένη Γερουσία. Μια νομοθεσία, όμως, που θα οδηγούσε σε αύξηση της παραγωγής, θα ήταν – αν μη τι άλλο – ένα ρεαλιστικό σενάριο από πολιτικής απόψεως.
Επιπλέον, βασικό στοχείο αποτελούν οι διατάξεις του νομοσχεδίου που προωθούν την αγορά αμερικανικών προϊόντων και αναμένεται να δημιουργήσουν μια πιο σαφή συσχέτιση μεταξύ των πράσινων επενδύσεων και των θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ, αν και η μετάβαση εκτιμάται ότι θα είναι δαπανηρή και ότι θα δημιουργήσει τριγμούς στις σχέσεις με τους εμπορικούς εταίρους της χώρας. Όταν όμως ο πρωταρχικός στόχος είναι η αντιμετώπιση μιας υπαρξιακής περιβαλλοντικής απειλής, τότε η αποτελεσματικότητα λαμβάνεται υπόψιν ως δευτερεύων παράγοντας.
Το βασικότερο όφελος
Στην προκειμένη περίπτωση, πάντως, φαίνεται πως η αμερικανική κυβέρνηση θα μπορούσε να επιλέξει επιτυχώς τους «νικητές» της εν λόγω πράσινης μετάβασης. Ο λόγος που υπάρχει πλέον η δυνατότητα να σημειωθεί σημαντική πρόοδος χρησιμοποιώντας περισσότερο «καρότα» παρά «μαστίγια» – δηλαδή επιδοτήσεις παρά επιβολή φόρων – έχει να κάνει με το γεγονός ότι η πράσινη τεχνολογία αναπτύσσεται με ραγδαίο ρυθμό. Και, σύμφωνα με τον Κρούγκμαν,υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι οι επιδοτήσεις για την πράσινη μετάβαση θα έχουν ως αποτέλεσμα και την επιτάχυνση της ανάπτυξης των σχετικών τεχνολογιών.
Αλλά, όπως αναφέρει ο οικονομολόγος, αυτό αποτελεί απλώς το κερασάκι στην τούρτα. Το βασικότερο όφελος από τη νέα αυτή βιομηχανική πολιτική έγκειται, όχι στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας ή την τεχνολογική πρόοδο – αλλά στον περιορισμό των αρνητικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής.
Και για αυτόν ακριβώς τον λόγο, αναφέρει ο Κρούγκμαν, ένας πόλεμος επιδοτήσεων με την Ευρώπη θα ήταν κάτι το θετικό, καθώς εξηγεί ότι είναι επιθυμητό να αναλάβουν δράση και άλλες χώρες πέρα από τις ΗΠΑ σε ό,τι αφορά το Κλίμα, ακόμη και αν στην απόφασή τους αυτή περιλαμβάνεται και μία δόση προστατευτισμού.
Ανησυχία από το σενάριο προστατευτισμού
Ο Κρούγκμαν επισημαίνει πάντως ότι αντιλαμβάνεται την ανησυχία ορισμένων οικονομολόγων. Η οικοδόμηση ενός σχετικά ανοιχτού εμπορικού συστήματος σε παγκόσμιο επίπεδο κατά τις τρεις τελευταίες γενιές, (με τους δασμούς να βρίσκονται μάλιστα σε σχετικά χαμηλά επίπεδα) αποτέλεσε ένα τεράστιο διπλωματικό και οικονομικό επίτευγμα, και γι’ αυτό – όπως τονίζει ο οικονομόλογος – είναι κατανοητό να εκφράζεται φόβος από συναδέλφους του ότι ο οικονομικός εθνικισμός θα το έθετε σε κίνδυνο όλο αυτό.
Η άποψη του Κρούγκμαν, ωστόσο, είναι ότι απέναντι σε μια τρομακτική περιβαλλοντική κρίση, θα πρέπει να γίνει ό,τι είναι δυνατόν για να περιοριστούν οι συνέπειες. Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά: «Δεν θα θέλαμε να βρεθούμε σε σημείο να λέμε: “Καταστρέψαμε τον πλανήτη, αλλά τουλάχιστον τηρήσαμε τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου”».
The New York Times, kathimerini.gr