Με εξαφάνιση της τοπικής πρωτογενούς παραγωγής λόγω των πλημμυρών, εύλογο είναι το ερώτημα της επόμενης μέρας με κυρίαρχο τον κίνδυνο εκτόξευσης των ποσοστών ανεργίας και της μετανάστευσης.
Την ανάγκη εκπόνησης ενός σχεδίου με δυο πυλώνες, έναν για τις άμεσες ανάγκες, κι έναν δεύτερο για τη συνολική ανάταξη και θωράκιση της περιοχής επισημαίνουν αναλυτές και επιστήμονες, στο φόντο της βιβλικής καταστροφής που αντιμετωπίζει η Θεσσαλία. Παράλληλα, τονίζεται η ανάγκη για άμεση αντιμετώπιση ενός τρίπτυχου απειλών, που χρήζουν άμεσης διαχείρισης.
Πιο συγκεκριμένα, η αποτροπή εξάπλωσης μεταδοτικών ασθενειών με θωράκιση της δημόσιας υγείας, η ανάταξη των υποδομών και ειδικά του δικτύου αγροτικών υποδομών, ώστε να ξεκινήσει η αποκατάσταση των εδαφών και η συγκομιδή της όποιας σοδειάς έχει μείνει (μήλα, γάλα από ζώα που επιβίωσαν κτλ.), αλλά και οι άμεσες δράσεις ενίσχυσης των κατοίκων ώστε να αποτραπεί ένα κύμα μετανάστευσης, που θα οδηγήσει σε ερήμωση κρίσιμων παραγωγικά περιοχών είναι στην πρώτη γραμμή. Παράλληλα, βέβαια, απαιτείται και ο συνολικός ανασχεδιασμός του παραγωγικού μοντέλου με προώθηση παρεμβάσεων στα μέτωπα των έργων προστασίας από πλημμύρες, χρήσεων γής, πολεοδομικών ανατάξεων και ενίσχυσης των υποδομών,
Στο Πήλιο
Είναι ενδεικτικό, ότι σήμα κινδύνου για την επιβίωση 3 χιλιάδων και πλέον κατοίκων στην περιοχής της Ζαγοράς Πηλίου, όπου συγκεντρώνεται ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής μήλων της χώρας εκπέμπει ο ιστορικός Αγροτικός Συνεταιρισμός της περιοχής, γνωστός με την επωνυμία “Ζαγοριν”. Με ανακοίνωσή του περιγράφει την δραματική κατάσταση που διαμορφώνεται στην περιοχή και ζητά άμεσες παρεμβάσεις ώστε να διασωθεί, ό.τι διασώζεται, αλλά και να συγκρατηθεί ο παραγωγικός πληθυσμός στην εκεί ζώνη πρωτογενούς παραγωγής.
Με ανακοίνωσή του σημειώνει: “Είναι παντελώς κατεστραμμένο και το εσωτερικό αγροτικό οδικό δίκτυο και αυτό αποτελεί κομβικότατο ζήτημα ενόψει περιόδου συγκομιδής μήλων αλλά και καστάνων. Αγροκτήματα ή μέρος αυτών έχουν παρασυρθεί από τα ορμητικά νερά προς τη θάλασσα, καταγράφεται καρπόπτωση από ανεμοθύελλα, πλήγματα σε καρπούς από χαλαζόπτωση αλλά και εκρίζωση φυτικού κεφαλαίου από τα καιρικά φαινόμενα. Με διαλυμένο όμως ή απροσπέλαστο το αγροτικό οδικό δίκτυο δεν μπορεί να γίνει πλήρης καταγραφή και εκτίμηση των ζημιών. Υπάρχουν αγροκτήματα που «στάθηκαν όρθια» όπως και μέρος της παραγωγής προς συγκομιδή και εμπορική διακίνηση, πρέπει όμως σε κάθε περίπτωση να αποκατασταθεί η πρόσβαση σε αυτά.
Στα απειροελάχιστα αγροκτήματα που δεν αντιμετωπίζουν κανένα πρόβλημα, υπήρχαν άλλωστε ήδη πριν το φαινόμενο ζητήματα επί της προσδοκώμενης συγκομιδής λόγω κλιματικής αλλαγής, ακόμα και να εκτελεστεί η συγκομιδή, είναι αδύνατη η παράδοση των προϊόντων στο συσκευαστήριο. Δεν υπάρχει οδική σύνδεση. Είναι επίσης αδύνατη η διακίνηση ποσοτήτων αχλαδιών και της πρώιμης ποικιλίας μήλων ΓΚΑΛΑ που έχουν συγκομιστεί πριν τη καταστροφή. Παραμένει όμως πρόβλημα η αδυναμία συγκομιδής του κύριου προϊόντος, που αποτελεί περισσότερο από το 95% της συνολικής προς εμπορία ποσότητας” τονίζει ανακοίνωση του Συνεταιρισμού “Ζαγορίν”, που καταγράφει ετήσιες πωλήσεις περίπου 20 εκατ. ευρώ στηρίζοντας με κρίσιμο εισόδημα τον πληθυσμό της περιοχής.
Στον κάμπο
Από την πλευρά του, μιλώντας, τη Δευτέρα, στον Ρ/Σ στη Λέσχη 97,6 ο πρόεδρος των Ελληνικών Γαλακτοκομείων (Όλυμπος) Δημήτρης Σαράντης περιέγραψε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η περιοχής “Ήταν δύσκολη η Πέμπτη και για μας, που έγινε η πλημμύρα, κι αρχίσαμε από την Παρασκευή που υποχώρησαν τα νερά να καθαρίζουμε σιγά σιγά. Η παραγωγή βεβαίως είναι σταματημένη, κι ελπίζουμε την ερχόμενη εβδομάδα να είμαστε έτοιμοι. Οι ελλείψεις στα ράφια των ψυγείων υπάρχουν γιατί δεν γίνεται ο ανεφοδιασμός των σουπερ μάρκετ επειδή δεν μπορούν τα φορτηγά ψυγεία να μετακινηθούν ώστε να μεταφέρουν τα έτοιμα προϊόντα από το εργοστάσιο της Λάρισας. Υπάρχει μια γενική ανωμαλία στο σύστημα logistics στην περιοχή της Θεσσαλίας”.
Ανεργία και εγκατάλειψη
Αξίζει να σημειωθεί, ότι ειδικά μικρομεσαίες επιχειρήσεις, είτε του πρωτογενούς τομέα, είτε της μεταποίησης, ειδικά γάλακτος, πέρα από τα προβλήματα στα δίκτυα και τις υποδομές, που φαίνεται να έχουν πληγεί άμεσα (π.χ. οι σιδηροδρομικές υποδομές έχουν πληγεί βάναυσα, με όλα τα τελευταία έργα να έχουν πάει “στράφι” και οδεύσεις σε τούνελ και γραμμές να απαιτούν συστηματικούς ελέγχους και παρεμβάσεις) αντιμετωπίζουν συνολικό ζήτημα επιβίωσης, καθώς πολλές από αυτές, έχουν γραμμές τροφοδοσίας από τοπικές κτηνοτροφικές μονάδες, διατηρώντας και σήματα ΠΟΠ. Με εξαφάνιση της τοπικής κτηνοτροφικής παραγωγής εύλογο είναι το ερώτημα της επόμενης μέρας.
Αυτό, βέβαια, συνδέεται και με την πιθανή εκτόξευση των ποσοστών ανεργίας, εφόσον δεν στηριχθεί ο πληθυσμός και αποτραπεί ένα κύμα μετανάστευσης. Συνακόλουθα, και το ζήτημα της διαφαινόμενης συνολικής “βουτιάς” στην οικονομική δραστηριότητα, σε μια περιοχή, όπου ο πυρήνας της οικονομίας είναι αγροτικός – κτηνοτροφικός και μεταποιητικός.
Σημειώνεται, ότι με βάση μελέτη του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ του 2019 με τίτλο “Μοναδικότητα προϊόντων ποιότητας αγροδιατροφικού τομέα που παράγονται στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, Καταγραφή, αγορές και στρατηγικές προώθησής τους” τονίζεται ότι: “H φυτική παραγωγή στη Θεσσαλία σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 2019 κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των λοιπών περιφερειών της Ελλάδας στο σκληρό σιτάρι και το κριθάρι (το ένα τρίτο της ελληνικής παραγωγής σε ποσότητα το 2019 και για τα δύο προϊόντα) (ΕΛΣΤΑΤ, 2019ε), στα βιομηχανικά φυτά (38% της παραγωγής βαμβακιού, 52,8% της παραγωγής βιομηχανικής ντομάτας) (ΕΛΣΤΑΤ, 2019στ–2019ζ), σε αρκετά φρούτα και ξηρούς καρπούς (αχλάδια 54,7%, αμύγδαλα 51,7%, κάστανα 39,5%, καρύδια 26,3%) (ΕΛΣΤΑΤ, 2019δ).
Όσον αφορά τη ζωική παραγωγή, στον σημαντικότερο κλάδο της κτηνοτροφίας που είναι η αιγοπροβατοτροφία, στη Θεσσαλία παράγεται το 19,4% του εγχώριου πρόβειου γάλακτος και το 13,7% του εγχώριου αιγείου γάλακτος (ΕΛΣΤΑΤ, 2019η). Ακολουθούν η βοοτροφία που δημιουργεί το 18,5% της ελληνικής παραγωγής βοείου κρέατος και το 19,7% του βοείου γάλακτος και η χοιροτροφία που δημιουργεί το 10% της εθνικής παραγωγής χοιρινού κρέατος (ΕΛΣΤΑΤ, 2019γ) και που αμφότερες λειτουργούν με επιχειρηματικά κριτήρια, κινητοποιώντας παράλληλα σημαντικές ιδιωτικές επενδύσεις. Την ίδια στιγμή η αιγοπροβατοτροφία διατηρεί τον πιο παραδοσιακό της χαρακτήρα, παραμένοντας στον ποιμενικό-εκτατικό τύπο εκτροφής, κάτι που ωστόσο σήμερα μπορεί να θεωρηθεί και συγκριτικό της πλεονέκτημα.”
Ο χάρτης των επιχειρήσεων
Παράλληλα η μελέτη τονίζει ότι: “Στον κλάδο τροφίμων-ποτών, ο τομέας των γαλακτοκομικών προϊόντων είναι ο πιο σημαντικός. Οι επιχειρήσεις της Περιφέρειας Θεσσαλίας παράγουν το 40% των μαλακών τυριών και το 25% των σκληρών τυριών, έχοντας την εθνική πρωτιά (ΕΛΣΤΑΤ, 2019β). Σημαντικές επιδόσεις έχει και ο κλάδος των ποτών (οίνοι, αποστάγματα). Οι επιχειρήσεις του κλάδου οινοποιούν μεγα – λύτερη ποσότητα σταφυλιών από αυτή που παράγεται στην περιφέρεια (ενώ διαθέτει το 6% των αμπελιών, οινοποιείται το 10,3% της παραγωγής) (ΕΛΣΤΑΤ, 2019α). Ενώ ο αγροδιατροφικός κλάδος δίνει τις μισές σχεδόν εξαγωγές της περιφέρειας, το 41% προέρχεται από τα γαλα – κτοκομικά και το 37% από μεταποιημένα λαχανικά και φρούτα.
Σε ανάλυση της εταιρείας ADVICE (Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων Ελλάδας, 2019) για τις εξαγωγικές εταιρείες της Θεσσα – λίας το 2016, με κύκλο εργασιών τουλάχιστον 500.000 ευρώ, διαπιστώθηκε ότι από τις 188 επιχειρήσεις που πληρούσαν αυτά τα κριτήρια, οι 55 ανήκουν στον κλάδο τροφίμων-ποτών, ενώ για το 2017 από τις 15 μεγαλύτερες σε τζίρο μεταποιητικές επιχειρήσεις, οι 8 ανήκαν στον κλάδο τροφίμων-ποτών. Στον τομέα της πρωτογενούς αγροτικής παραγωγής κυριαρχούν οι αγροτικοί συνεταιρισμοί Λάρισας, Βόλου (ΕΒΟΛ), Τυρνάβου και Αγχιάλου, ΑΣΕΠΟ Αγιάς, ΘΕΣΤΟ, ΘΕΣ ΓΗ και οι επιχειρήσεις Χρ. Παπαστεργίου Α.Ε., Oporello Λαμπρούλης, Χατζησαλάτας ενώ το συνεταιριστικό εγχείρημα ΘΕΣΓΑΛΑ φαίνεται ότι αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα.
Στον κλάδο των τροφίμων-ποτών κυριαρχούν η Ελληνικά Γαλακτοκομεία (ΟΛΥΜΠΟΣ – ΤΥΡΑΣ) στα γαλακτοκομικά, η Intercomm Foods στα συσκευασμένα τρόφιμα και ιδιαίτερα στις ελιές, οι Μύλοι Λούλη στην επεξεργασία σιτηρών, ο Αγροτικός Οινοποιητικός Συνεταιρισμός Τυρνάβου στα προϊόντα αμπέλου, Κασίδης ΑΕ & Παπαγεωργίου Food Service στο κρέας, και η ΕΨΑ στους χυμούς. Με εξαίρεση τα Ελληνικά Γαλακτοκομεία που κατέχουν την δεσπόζουσα θέση και την Intercomm Foods ως ηγέτιδα επιχεί – ρηση, καμία ίσως από τις ανωτέρω επιχειρήσεις σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα διαθέσιμα στοιχεία δεν έχει δεσπόζουσα θέση και ούτε μπορεί να χαρακτηριστεί «εθνικός πρωταθλητής» σε μια κατακερματισμένη αγορά, παρά το γεγονός ότι ορισμένες εξ αυτών είναι ισχυροί «παίκτες» στον τομέα τους” αναφέρει το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ.
Παράλληλα, σε μελέτη του ΙΟΒΕ, που δημοσιεύθηκε μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο με θέμα “Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή: Προκλήσεις και προοπτικές της για την ελληνική οικονομία” υπογραμμίζεται ότι η αύξηση της συχνότητας αλλά και της έντασης ακραίων καιρικών φαινόμενων οδηγεί σε ζημιές των περιουσιακών στοιχεία των επιχειρήσεων, επηρεάζει το κόστος ασφάλισης και φυσικά την ομαλή λειτουργία τους αλλά και τις κοινωνικές και οικονομικές ανισορροπίες.
Επόμενη μέρα
“Τέτοιες περιπτώσεις επηρεάζουν σημαντικά το λειτουργικό κόστος των επιχειρήσεων και καθώς αυτές έχουν κυρίως τοπικό χαρακτήρα μπορεί να ενισχύσουν το κενό ανταγωνιστικότητας μεταξύ επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον ίδιο κλάδο οικονομικής δραστηριότητας σε περιοχές χαμηλότερης τρωτότητας από την κλιματική αλλαγή” αναφέρει η μελέτη του ΙΟΒΕ. Την ίδια ώρα πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες τονίζουν την ανάγκη να δοθεί όραμα για την επόμενη μέρα, καθώς, όπως τονίζεται ο κίνδυνος αποεπένδυσης στην περιοχή της Θεσσαλίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή, είναι ορατός.
Στο φόντο αυτό, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος συναντήθηκε με τον πρόεδρο και τα μέλη του ΔΣ του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου, επιστήμονες και μέλη του ΓΕΩΤΕΕ, καθώς και με εκπρόσωπο της Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών αναδεικνύοντας το ρόλο ΓΕΩΤΕΕ στην καταγραφή των ζημιών και στην αποκατάσταση του πρωτογενούς τομέα. “Η τραγωδία στη Θεσσαλία, είναι μια πληγή που θα αργήσει να κλείσει.
Γι΄ αυτό και η συμβολή ανθρώπων που ξέρουν, επιστημόνων που ασχολούνται με αυτό ακριβώς το αντικείμενο, είναι πολύτιμη” αναφέρεται σχετικά από τον πρώην υπουργό Οικονομικών και υποψήφιο πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ. “Χρειάζεται ένας συνολικός σχεδιασμός παρεμβάσεων και μια αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου, για να θωρακίσουμε τον πρωτογενή τομέα από τις φυσικές καταστροφές του μέλλοντος. Για όλα αυτά, χρειάζεται ένα αναπτυξιακό κράτος που θα έχει στόχο την διαφύλαξη του δημόσιου συμφέροντος. Μια ανάγκη, την οποία οι κυβερνώντες επιλέγουν να αγνοήσουν” ανέφερε ο κ. Τσακαλώτος.
Νέος προϋπολογισμός
Με αυτό το δεδομένο, φορείς, σύλλογοι κι Επιμελητήρια ζητούν παρεμβάσεις από την κυβέρνηση, που ήδη, πέρα από μέτρα, όπως π.χ. παράταση πέραν του 6μήνου της αναστολής φορολογικών- ασφαλιστικών υποχρεώσεων, πρόβλεψη ειδικών ρυθμίσεων οφειλών, “πάγωμα” υποχρεώσεων, επιταγών κτλ, αναζητεί πόρους, τόσο σε εθνικό, όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να στηρίξει τα μεγάλο και άκρως κοστοβόρο έργο ανάταξης της περιοχής.
Όπως φαίνεται και με δεδομένους τους περιορισμούς που υπάρχουν σε σχέση με κοινοτικές χρηματοδοτήσεις, ο Προϋπολογισμός θα κληθεί να σηκώσει το μεγαλύτερο βάρος για την αποκατάσταση των ζημιών από φυσικές καταστροφές.Ήδη, εξετάζεται η κατάθεση συμπληρωματικού προϋπολογισμού με τις νέες δαπάνες, που ωστόσο θα επιχειρήσει να μην “πειράξει” τη δημοσιονομική στοχοθεσία. Κι αυτό την ώρα που η κυβέρνηση έχει μπροστά και τις αξιολογήσεις άλλων οίκων, που δεν “αγαπούν” δημοσιονομικος εκτροχιασμούς, έστω κι αν οι ανάγκες, πλέον, είναι μεγάλες. Στο φόντο αυτό ο Πρωθυπουργός μεταβαίνει στο Στρασβούργο, συνοδευόμενος από ένα, μεγάλο υπουργικό κλιμάκιο, ώστε να δει τι βοήθεια μπορεί να αναμένει.
Η Ευρώπη
Πάντως με βάση όσα είπε για το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ ο αρμόδιος Επίτροπος Τζεντιλόνι, για φέτος είναι περιορισμένες οι όποιες δυνατότητες από τον “κουμπαρά” του, που δεν ξεπερνά ετησίως τα 1,2 δισ ευρώ. Έτσι, το βάρος πέφτει στα άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης, που ωστόσο, όμως, έχει μια σειρά από πρόνοιες και κανόνες, που δεν είναι εύκολο να παρακαμφθούν. Γιαυτό, ενδέχεται, να εστιαστεί η όλη προσπάθεια στο ΕΣΠΑ και τα τα 26,2 δισ ευρώ, που δικαιούται η Ελλάδα για την προγραμματική περίοδο 2021- 2027. Από αυτά, τα 2,978 δισ ευρώ αφορούν στο πεδίο “Περιβάλλον- Κλιματική Αλλαγή” και άλλα 470 εκ ευρώ προορίζονται για το Περιφερειακό Πρόγραμμα της Θεσσαλίας. Στόχος είναι και τα δύο πεδία να ενισχυθούν. Όσο για τα κονδύλια από τα Γεωργικά Ταμεία, επί του παρόντος η Ελλάδα έχει λαμβάνειν περί τα 13,5 δισ ευρώ από τις Βρυξέλλες.
Ευθύνες
Πάντως πυρά εκτοξεύει η αντιπολίτευση για το θέμα του σωστού προγραμματισμού για τη θωράκιση και τη διασφάλιση κονδυλίων για τις καταστροφές από την κλιματική κρίση. Έτσι, γραπτή ερώτηση κατέθεσε στην Κομισιόν ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Πέτρος Κόκκαλης, σχετικά με την επί διετία μη συμμόρφωση της κυβέρνησης Μητσοτάκη, σε ό,τι αφορά την αντιπλημμυρική προστασία.
“Είναι διαπιστωμένο και αποτυπωμένο γραπτά, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2022, πως η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν έχει προχωρήσει σε όσα όφειλε να κάνει για τις πλημμύρες. Με προειδοποιητική επιστολή και αιτιολογημένη γνώμη, από τις αρχές της περασμένης χρονιάς, η ΕΕ πίεζε για τήρηση της ευρωπαϊκής νομιμότητας σε έργα που αφορούσαν την προστασία της ανθρώπινης ζωής, όσο και της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας” ανέφερε ο Π. Κόκκαλης.
“Δεδομένων των μεγάλων καταστροφών από πλημμύρες στην Ελλάδα, της προειδοποιητικής επιστολής της ΕΕ στις 9/2/2022 και της αιτιολογημένης γνώμης της ΕΕ στις 29/2/22, καθίσταται σαφές πως η Ελλάδα δεν έχει συμμορφωθεί ακόμα στις υποχρεώσεις της σε ό,τι αφορά τα πλημμυρικά φαινόμενα. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαπιστώσει από το 2022 πως η Ελλάδα δεν έχει ενημερώσει τους χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας, όπως και τους χάρτες κινδύνου πλημμύρας στο πλαίσιο των υποχρεώσεων της για την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Δικαίου. Αν το είχε πράξει, θα είχε μειώσει σημαντικά τις αρνητικές συνέπειες των πλημμυρών στην ανθρώπινη υγεία, στο περιβάλλον, στη γεωργία, στην πολιτιστική κληρονομιά και στην οικονομική δραστηριότητα” τονίζει ο Ευρωβουλευτής.