Ένα από τα πιο κοινά γλυκαντικά στον κόσμο χαρακτηρίστηκε από επιτροπή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ως «πιθανώς καρκινογόνος για τον άνθρωπο» ουσία. Διχασμός στους επιστήμονες και ανησυχία στις βιομηχανίες τροφίμων και ποτών.
Για πρώτη φορά, μια ημι-ανεξάρτητη επιτροπή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) ανακοίνωσε ότι η ασπαρτάμη -ένα από τα πιο διαδομένα τεχνητά γλυκαντικά στον κόσμο- που χρησιμοποιείται ευρέως σε περισσότερα από 6.000 προϊόντα, όπως αναψυκτικά διαίτης, τσίχλες χωρίς ζάχαρη και ποτά, εντάσσεται στην κατηγορία των «πιθανώς καρκινογόνων για τον άνθρωπο» ουσιών, ωστόσο η συνιστώμενη ημερήσια δόση που χαρακτηρίζεται ακίνδυνη δεν μεταβάλλεται.
“Δεν συνιστούμε σε επιχειρήσεις να αποσύρουν τα προϊόντα τους, ούτε συνιστούμε στους καταναλωτές να σταματήσουν τελείως” να την καταναλώνουν, ανέφερε ο Δρ. Φραντσέκο Μπράνκα, διευθυντής του τμήματος διατροφής, υγείας και ανάπτυξης στον ΠΟΥ, παρουσιάζοντας τα ευρήματα δύο μελετών για το γλυκαντικό αυτό κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.
Για τον Πολ Φάροα, καθηγητή επιδημιολογίας του καρκίνου στο ιατρικό κέντρο Cedars-Sinai του Λος Άντζελες, “το ευρύ κοινό δεν χρειάζεται να ανησυχεί για τον κίνδυνο καρκίνου που συνδέεται με οποιοδήποτε χημικό προϊόν ενταγμένο στην ομάδα 2B”. “Στην ίδια ομάδα συγκαταλέγονται το εκχύλισμα της aloe vera και το καφεϊκό οξύ”, πρόσθεσε.
9 ως 14 κουτιά την ημέρα
Η απόφαση να καταταχθεί η ασπαρτάμη σε αυτή την ομάδα βασίστηκε σε “περιορισμένα δεδομένα” για τον καρκίνο στον άνθρωπο, ιδιαίτερα τον ηπατοκυτταρικό καρκίνο, είδος καρκίνου του ήπατος, εξήγησε ο ΠΟΥ. Αξιοποιήθηκαν επίσης περιορισμένα εργαστηριακά δεδομένα για τον καρκίνο στα ζώα.
“Τα περιορισμένα στοιχεία για τον ηπατοκυτταρικό καρκίνο προέρχονται από τρεις μελέτες” που εκπονήθηκαν στις ΗΠΑ και δέκα ευρωπαϊκές χώρες. Πρόκειται “για τις μόνες επιδημιολογικές μελέτες για τον καρκίνο του ήπατος”, διευκρίνισε σε δημοσιογράφους η Δρ. Μέρι Σουμπάουερ-Μπέριγκαν του CIRC.
Σύμφωνα με τον Δρ. Μπράνκα, θα χρειαστεί να εκπονηθούν κι άλλες μελέτες για “να αποσαφηνιστεί περαιτέρω η κατάσταση”.
Η μεικτή επιτροπή εμπειρογνωμόνων για τα πρόσθετα τροφίμων του ΠΟΥ και του FAO (του οργανισμού τροφίμων και γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών) συνεδρίασε από την 27η Ιουνίου ως την 6η Ιουλίου για να αποτιμήσει τους κινδύνους που συνδέονται με κατανάλωση ασπαρτάμης.
Συμπέρανε πως τα δεδομένα που εξετάστηκαν δεν δικαιολογούν επαρκώς την μεταβολή της επιτρεπτής ημερήσιας δόσης που ορίστηκε το 1981, δηλαδή τα 40 μιλιγκράμ το μέγιστο ανά κιλό σωματικού βάρους· μπορεί κανείς να καταναλώνει ασπαρτάμη «χωρίς κίνδυνο» εντός αυτού του ορίου.
Καθώς το κουτί ανθρακούχου αναψυκτικού «λάιτ» περιέχει 200 ως 300 γραμμάρια αυτού του γλυκαντικού, οποιοδήποτε ενήλικο πρόσωπο με σωματικό βάρος 70 κιλά θα πρέπει να καταναλώνει από 9 ως 14 κουτιά την ημέρα για να ξεπεράσει την επιτρεπτή ημερήσια δόση, αν υποτεθεί πως δεν προσλαμβάνει ασπαρτάμη από άλλα είδη διατροφής.
“Το πρόβλημα είναι όσοι κάνουν μεγάλη κατανάλωση” προϊόντων που περιέχουν ασπαρτάμη, πρόσθεσε, όμως «τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι η περιστασιακή κατανάλωση δεν εγείρει κίνδυνο».
Αξίζει να σημειωθεί -σύμφωνα με τους New York Times- πως αρκετοί φορείς, όπως ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ, έχουν επανειλημμένα δηλώσει ότι η ασπαρτάμη είναι ασφαλής για ανθρώπινη κατανάλωση, εάν χρησιμοποιείται εντός συγκεκριμένων πλαισίων, ενώ στο ίδιο μήκος κύματος, μια άλλη επιτροπή εμπειρογνωμόνων του ΠΟΥ, που αξιολόγησε τον κίνδυνο από την ασπαρτάμη, συνέστησε να μην αλλάξουν οι μέχρι σήμερα κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ.
Ενώ ορισμένοι επιστήμονες και βιομηχανίες τροφίμων και ποτών ανησυχούν ότι η εξέλιξη αυτή θα προκαλέσει σύγχυση στους καταναλωτές, ο Οργανισμός ανακοίνωσε πως ευελπιστεί η εν λόγω σήμανση να ωθήσει τους επιστήμονες σε περαιτέρω έρευνες για την ασπαρτάμη και την πιθανή σύνδεσή της, εάν υπάρχει, με τον καρκίνο.
Η American Beverage, που εκπροσωπεί μια βιομηχανία μη αλκοολούχων ποτών, ανέφερε σε ανακοίνωσή της ότι «υπάρχει ευρέως η άποψη στην επιστημονική και ρυθμιστική κοινότητα ότι η ασπαρτάμη είναι ασφαλής. Είναι ένα συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν ξανά και ξανά οι οργανισμοί ασφάλειας τροφίμων σε όλο τον κόσμο».
«Το γεγονός ότι οι οργανισμοί ασφάλειας τροφίμων παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένου του FDA, συνεχίζουν να θεωρούν την ασπαρτάμη ασφαλή, μας κάνει να είμαστε σίγουροι για την ασφάλεια των προϊόντων μας» πρόσθεσε.
“Εξέταση σε βάθος”
Το τεχνητό γλυκαντικό αυτό, χωρίς θρεπτική αξία, χρησιμοποιείται από τα χρόνια του 1980. Κυρίως σε ποτά με λίγες θερμίδες, όπως τα “λάιτ” αναψυκτικά, σε έτοιμα γεύματα, σε τσίκλες, σε φαρμακευτικά προϊόντα, όπως οι παστίλιες για τον βήχα, καθώς και σε άλλα προϊόντα, όπως οι οδοντόπαστες.
Αντιδρώντας σε αυτές τις μελέτες, η Διεθνής Ένωση Γλυκαντικών (ISA) τόνισε πως η ομάδα 2Β, στην οποία κατατάχθηκε η ασπαρτάμη, είναι η ίδια με αυτή στην οποία έχουν ενταχθεί το κίμτσι και άλλα μαριναρισμένα λαχανικά.
Η μεικτή επιτροπή”για ακόμη μια φορά επαναβεβαίωσε την ασφάλεια της ασπαρτάμης αφού έκανε σε βάθος, πλήρη και επιστημονικά αυστηρή αποτίμηση”, έκρινε η γενική γραμματέας της ISA, η Φράνσις Χαντ-Γουντ.
Όμως για τον Καμίλ Ντοριόζ, υπεύθυνο των εκστρατειών της μη κυβερνητικής οργάνωσης Foodwatch στη Γαλλία, η ανακοίνωση του ΠΟΥ έχει μάλλον “πικρή γεύση”, καθώς, τονίζει, αυτό το “πιθανόν καρκινογόνο γλυκαντικό δεν θα έπρεπε να έχει έχει θέση στα τρόφιμα και στα ποτά μας”.
Πέρα από το ζήτημα του καρκίνου, ο ΠΟΥ πρόσφατα επισήμανε ότι τα τεχνητά γλυκαντικά χωρίς ζάχαρη δεν ωφελούν στην προσπάθεια απώλειας βάρους. Σε κάθε περίπτωση, αν κανείς πρέπει να επιλέξει “ανάμεσα σε μια κόλα με γλυκαντικό και μια κόλα με ζάχαρη, θεωρώ πως η καλύτερη επιλογή είναι η τρίτη: πιείτε νερό”, σχολίασε ο Δρ. Μπράνκα.
Νέα στοιχεία
Ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) δήλωσε για πρώτη φορά ότι η ασπαρτάμη ήταν «μέσης προτεραιότητας» για επανεξέταση το 2008. Προτάθηκε εκ νέου το 2014 από το Κέντρο Επιστήμης για το Δημόσιο Συμφέρον (CSPI), με την υποστήριξη του πρώην κορυφαίου υπαλλήλου του IARC James Huff και του συμβούλου Ron Melnick, αμφότεροι ειδικοί στον καρκίνο που εργάζονταν στα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ.
Μετά την υποψηφιότητα του 2014, η ασπαρτάμη συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο «υψηλής προτεραιότητας» της IARC «λόγω της ευρείας χρήσης της, της παρατεταμένης ανησυχίας σχετικά με το καρκινογόνο δυναμικό της και των πρόσφατων αναφορών θετικών ευρημάτων σε μελέτες καρκινογένεσης σε ζώα», σύμφωνα με έγγραφα που δημοσίευσε τότε ο οργανισμός.
Όμως, δεν ελήφθη καμία δράση μέχρι το 2022, αφού η ασπαρτάμη προτάθηκε εκ νέου για επανεξέταση από το CSPI και τον Melnick το 2019.
Ο ερευνητικός οργανισμός δήλωσε πρόσφατα ότι «νέα στοιχεία» ώθησαν την ασπαρτάμη στην αναθεώρησή της, χωρίς να δώσει λεπτομέρειες. Οι ειδικοί επισημαίνουν μελέτες από το 2000 και μετά που σηματοδοτούν έναν πιθανό κίνδυνο σε ζώα και ανθρώπους ως πιθανή αφορμή για τον IARC, χωρίς ωστόσο κάποια από αυτές να είναι ολοκληρωμένη όσον αφορά την απόδειξη μιας σχέσης.
Η πιο πρόσφατη μελέτη κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 2022. Ήταν μια μελέτη παρατήρησης από τη Γαλλία μεταξύ 100.000 ενηλίκων και έδειξε ότι οι άνθρωποι που κατανάλωναν μεγαλύτερες ποσότητες τεχνητών γλυκαντικών, συμπεριλαμβανομένης της ασπαρτάμης, είχαν ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου.
Η λίστα των καρκινογόνων ουσιών
Σε ό,τι αφορά τις καρκινογόνες ουσίες, αξίζει να τονιστεί πως ο ΠΟΥ έχει δημιουργήσει μια λίστα στην οποία τις κατηγοριοποιεί.
Στην πρώτη, με τη σήμανση «καρκινογόνο για τον άνθρωπο», υπάρχουν 126 ουσίες, μεταξύ των οποίων το αλκοόλ, ο καπνός, ο αμίαντος και η ιονίζουσα ακτινοβολία.
Στην πρώτη υποκατηγορία της δεύτερης κατηγορίας, με τη σήμανση «πιθανότατα καρκινογόνο για τον άνθρωπο», υπάρχουν 94 ουσίες, όπως το κόκκινο ή το επεξεργασμένο κρέας, ενώ στη δεύτερη υποκατηγορία με τη σήμανση «πιθανώς καρκινογόνο για τον άνθρωπο» περιλαμβάνονται 323 ουσίες, μεταξύ των οποίων πλέον και η ασπαρτάμη.
Τέλος, στην τρίτη κατηγορία υπάρχουν ουσίες και δραστηριότητες που δεν μπορούν να ταξινομηθούν ξεκάθαρα ως προς την καρκινογένεσή τους στον άνθρωπο.